-
1 ничто
1. мест.ни один, никакой предметбер нәмә лә, бер ни ҙә, һис нәмә, һис бер нәмә, һис ни2. мест. в знач. сущ.; с; нескл. ничтобер кем дә түгел, бер нәмә лә түгелон по сравнению с другими ничто — ул, башҡалар менән сағыштырғанда, бер кем дә түгел
ничего не стоит — бер ни түгел, бик анһат
из ничего (сделать, получить и т.п.) — юҡтан бар итеү
ни во что не ставить (считать) — бер кем менән иҫәпләшмәү, бер кемде һанламау, (ихтирам итмәү)
ни за что — бөтөнләй, бер ҡасан да, һис тә
ни с чем уйти (остаться, вернуться и т.п.) — буш (бер ниһеҙ) китеү (ҡалыу, ҡайтыу һ.б.)
-
2 не
I1. частицадля выражения полного отрицания-ма/-мә, -май/-мәй, -маҫ/-мәҫ2. частицадля придания неопределённости, неполного отрицаниятүгел, -ма/-мәговори не говори — әйттең ни, әйтмәнең ни
3. частицапри противопоставлениитүгелне река, а гора — йылға түгел, ә тау
4. частицадля придания или усиления утвердительного значения-ма/-мә түгел, -ма/-мә5. частицадля выражения предположительноститүгел, -ма/-мә6. частицав сочетании с предлогом без придаёт значение ограниченного утвержденияшаҡтай, -майынса/-мәйенсә түгел7. частицав сочетании с частицами чуть, едва образует сочетания со значением возможности, допустимостисаҡ ҡына (аҙ ғына) -мау/-мәү (-май/-мәй) ҡалыу, -а/-ә яҙыу8. частицапри глаголах на -ся, имеющих приставку на, обозначает невозможность, нежелание и т.п. прекратить действие-ма/-мәне настолько..., чтобы — -маҫлыҡ/-мәҫлек (дәрәжәлә) түгел
он не настолько болен, чтобы не прийти на работу — ул эшкә килмәҫлек ауырыу түгел
не то..., не то — әллә..., әллә
не то снег, не то дождь — әллә ҡар, әллә ямғыр
не только..., но и — ғына түгел, -да/-дә
не только дети, но и взрослые — балалар ғына түгел, ололар ҙа
не что иное, как — ғына, башҡа бер ни түгел
тем не менее — шулай булһа ла, шулай булыуға ҡарамаҫтан
хотя (и) не..., но (однако) — -маһа ла/-мәһә лә
хотя и не соглашается, но понимает — риза булмаһа ла аңлай
не столько..., сколько — -дан/-дән, -ҙан/-ҙән бигерәк
он не столько умён, сколько находчив — ул аҡыллы булыуҙан бигерәк тапҡыр
IIприл.всегда под ударением; в сочетании с предлогами является отделяемой частью местоимений некого, нечегоюҡ -
3 стоить
1. несов.иметь ценутороу, төшөү, хаҡы тороу2. несов.кого-чегобыть достойнымлайыҡ (булыу), тороу3. несов.требовать каких-л. затрат, усилийтороуне стоит никакого труда — һис бер ни түгел, һис бер ни тормай
4. несов. неопр. безл.надо, следует-ға/-ғә кәрәк (була, ярай, мөмкин)була, ярай, мөмкин5. несов. с неопр. безл.-дымы/-деме, -рға ғына/-ргә генә кәрәк (етә)игра не стоит свеч — бер тинлек ҡуян, ун тинлек зыян
-
4 что
I1. мест.ни, нимәчто ж это? — был нимә?
2. мест.нимәони знали, на что идут — улар нимәгә барғандарын беләләр ине
до чего...: — 1) бик, үтә, сиктән тыш, ғәҙәттән тыш
2) ниндәй дәрәжәгә, ниндәй хәлгә; к чему? — нишләп?, ниндәй маҡсат өсөн?, нимәгә?
не к чему — файҙаһыҙ, кәрәге юҡ
ни за что; ни за что ни про что — буштан-бушҡа, тиктомалға, һис тә юҡҡа
хоть бы что кому: — 1) булды ни ҙә булманы ни
2) бер ни түгел, бер ни юҡ; что вы! (ты!) — һеҙ (һин) нимә!
во что бы то ни стало — һүҙһеҙ, нимә генә (нисек кенә) булһа ла, һис шикһеҙ
3. мест. в знач. сказ.в каком состоянии, положении кто-что-л. находитсяниндәй, ни хәлдә, нисек4. мест. в знач. нареч.почему, зачем, по какой причинениңә, нимәгә, ни өсөн, нилектән, нишләп, ни сәбәпле5. мест. разг.сколькони хаҡ, күпме6. мест.ничто, ничего не значитни7. мест. разг.что-нибудь, что-тонимә лә булһа, берәй, нимәлер, ниндәйҙерскажите, нет ли чего новенького — әйтегеҙ әле, берәй яңылыҡ юҡмы
8. мест.всё без исключения, очень многоенимә генә, нимәләр генә, бөтәһе9. мест. с частицей `вот`бына нимә10. мест.которыйҡайһылыр, -ған/-гән, -ыусы/-еүседом, что стоит у реки — йылға буйында торған өй
II1. союзизъясн.тип -ған/-гән, -ғанға/-гәнгә, -ғандай/-гәндәйжаль, что ты не пришёл — үкенесле, килмәгәнһең
почувствовал, что засыпаю — йоҡлап барғандай тойолдом
2. союзв сочетании со словами `так`, `настолько` и т.п.хаттатакой тяжёлый, что не поднять — шундай ауыр, хатта күтәреп булмай
3. союз с частицей `ни` и без неёда/дә, һайынчто ни день, появляются новые проблемы — көн һайын яңы проблемалар сығып тора
4. союзразд.-мы/-ме, әллә -мы/-ме; ни,... ни; ла,... лачто в городе, что в деревне — ҡалала ла, ауылда ла шул
мне всё равно, что здесь жить, что там — бында йәшәнең ни, тегендә ни, минең өсөн барыбер
что в лоб, что по лбу — барыбер, ни булһа ла
-
5 нипочём
нареч. в знач. сказ.; разг.бер ни түгел (тормай), зарарһыҙ, зарары (зыяны) юҡ -
6 пустяк
1. м; разг.юҡ-бар нәмә, ваҡ-төйәк, сүп-сар2. м; разг.обычно мн. пустякибуш (юҡ) һүҙ, мәғәнәһеҙ һүҙ3. м; разг.обычно мн.; в знач. сказ. пустякизарар юҡ, бер ни түгел -
7 трын-трава
ж в знач. сказ.; разг.сүп тә түгел, бер ни түгел -
8 отнюдь
-
9 перед
1. предлог с твор. п.употребляется при указании предмета, места и т.п., напротив которого находится кто-что-л., происходит что-л.алдына, ҡаршыһына, алдында, ҡаршыһында2. предлог с твор. п.употребляется при указании на лицо, в присутствии которого, на виду у которого что-л. делаетсяалдында, ҡаршыһында, алда3. предлог с твор. п.употребляется при указании на лицо или явление, по отношению к которому совершается какое-л. действие, испытывается состояниеалдында, ҡаршыһында, алды4. предлог с твор. п.употребляется при сравнении, сопоставлении с кем-чем-л.алдында, алда, янында, янда5. предлог с твор. п.употребляется при указании на события, явления, действия, которым предшествует другое действие, в знач. за некоторое время до, прежде, раньшеалда, алдан, алдынан -
10 повинный
-
11 чепуха
1. ж; разг.юҡ-бар һүҙ, буш һүҙ, сафсата2. ж; разг.пустякбер ни түгел, буш (юҡ) нәмә, ваҡ-төйәк -
12 далеко не …
бер дә, һич тә; ул кадәр -
13 ничей
1. мест.никому не принадлежащийбер кемдеке (берәүҙеке) лә түгел, эйәһеҙ, хужаһыҙ2. мест.чей бы то ни было(һис) бер кемдең дә, берәүҙең дә3. мест. в знач. сущ.; ж; спорт. ничьябер яҡтың да еңмәүе -
14 никто
1. мест.ни одинбер кем дә, һис кем дә, берәү ҙә2. мест. в знач. сущ.; м; нескл.; разг. никтобер кем дә түгел, туған тейешле түгел -
15 никакой
1. мест.ни одинһис тә, һис бер, (һис) бер ниндәй (ҙә), һис бер төрлө, бер төрлө лә2. мест. в знач. прил.; разг.плохойбер нәмәгә яраҡһыҙ, бер нигә лә ярамай торған, насар, эшкинмәгәнбез никаких!; и (больше) никаких! — әйткән-бөткән!, бөттө-китте!
-
16 тот
1. м; мест. ж, с та, тоанау, ул, шул, теге2. м; мест. ж, с та, тоанау, теге, арғы3. м; мест. ж, с та, тоул, ундай4. м; мест. ж, с та, топри перечисленииул да, тегени тот, ни другой — ул да түгел, башҡа ла түгел
5. м; мест. в знач. сущ. с тоуныһыто было вчера, а это сегодня — уныһы кисә булғайны, ә был бөгөн
не то, что (чтобы) — бик үк түгел, әллә ни түгел
ни с того ни с сего — һис юҡтан, сәбәпһеҙ-ниһеҙ
тот или иной; тот или другой — кемдер берәйһе
-
17 пара
ж1) бер пар, бер кием2) ( один из двух однородных предметов) сыңары3) ике, ике данә4) ( упряжка в две лошади) пар ат5) ( о людях) пар, бер парсупружеская пара — ирле-хатынлы пар, ир белән хатын
6) костюм7) тиң, иш, иптәшон тебе не пара — ул сиңа тиң түгел, ул сиңа иш түгел
•- пара пустяков -
18 время
1. сваҡыт2. счас, сроксәғәт, ваҡытсколько времени? — сәғәт нисә?, ваҡыт күпме?
3. сэпоха, периодваҡыт, дәүер, осор, заман4. сопределённая порамиҙгел, мәл, саҡ, ваҡытвремя покоса — бесән сабыу мәле, бесән өҫтө
5. с грам.заманво время оно уст. — ҡасандыр, әллә ҡасан
время от времени — ваҡыт-ваҡыт, ҡайһы берҙә
(в) первое время — башта, тәүҙә, тәү ваҡытта
в своё время: — 1) заманында, ҡасандыр
2) үҙ ваҡытында; всё время һәр ваҡыт (саҡ), гел; в скором времени — оҙаҡламай
в то время как — шул арала, шул ғына ваҡыт араһында
выиграть время — күберәк ваҡыт алыу, ваҡыт үтеү, файҙаға булыу
до времени; до поры до времени — ваҡыты еткәнсе, билдәле бер ваҡытҡа тиклем, көнө килгәнсе
ко времени — ваҡытлы, үҙ ваҡытында
на время — ваҡытлыса, билдәле ваҡытҡа тиклем
со времени — ваҡыты етеү менән, киләсәктә
раньше времени — көн элгәре (элек), ваҡытынан алда
с течением времени — ваҡыт үтеү менән, киләсәктә
тем временем — шул уҡ ваҡытта, шул арала
-
19 что
I мест.1) вопр. нәрсә, ни2) вопр.; в знач. сказ. ( в каком положении) нихәл, ничек, ни хәлдә3) вопр.; в знач. нареч. ( почему) ник, нигә, нәрсәгәя не поеду. - Что так? — мин бармыйм. - Ник алай?
4) вопр. ( сколько) күпме, ни хак, ни5) ( при выражении сомнения) ни6) неопр.; разг. ( что-нибудь) берәр нәрсә булса, нәрсә дә булса7) ( всё без исключения) бөтен, ниләртут есть всё, что угодно — анда ниләр кирәк - бөтенесе бар
8) относ. ( который) кайсы ки;...гандом, что стоит на углу — почмакта торган йорт
•- а что?- ни к чему
- ни за что
- ни за что, ни про что
- ни с чем
- при чём?
- с чего?
- что до меня
- что касается меня
- что и говорить
- что ли
- что ты!
- что было сил
- что есть духу II союз1) изъясн. дип,...ки;...га,...ганын,...ган, икәнен;...гадосадно, что ты опоздал — синең соңга калуың үкенечле
такой тяжёлый, что не поднять — шул кадәр авыр ки, күтәрерлек тә түгел
я надеюсь, что вы не откажете — сез баш тартмассыз дип ышанам
он счастлив, что видит тебя — сине күрүгә ул шат
2) (с частицей "ни" и без неё) һәр... саен, саенчто ни день, растёт движение за мир — тынычлык өчен көрәш көн саен көчәя бара
что ни взмах, то готова копна — җилпенгән саен чүмәлә әзер
3) разд....мы, әллә...мы; ни,...ничто ты пойдешь, что я - все равно — син барасыңмы, минме - барыбер
-
20 незначительный
-ая; -ое1) ( небольшой) кечкенә, аз; зур түгел, күп түгел; юклы-барлы2) ( маловажный) әһәмиятсез, әһәмияте аз булган, әһәмияте булмаган; исәпкә алынмаслык, игътибарга алынмаслык, кечкенә, вак3) кечкенә [генә]
См. также в других словарях:
бер — I. 1. 1 саны һәм цифры. Шул сан исәбендәге микъдар. Парның сыңары 2. Үзе генә, бердәнбер, ялгыз 3. Фигыль алдыннан килгәндә: бер тапкыр 4. бер тиен дә бирмәде 5. бик көр, көтүдә бер сыер 6. кергән бере бетә тора 7. с. күңелләр бер булса... шәһәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түгел — юкл. кис. 1. Барлык мөстәкыйль сүз төркемнәренә, исем фигыльгә, рәвеш фигыльгә, киләчәк заман хикәя фигыльгә һәм кайбер модаль сүзләргә өстәлеп, шулардан аңлашылган нәрсәләрнең юклыгын белдерә 2. Юклык формасындагы хикәя фигыль һәм юк сүзе янында … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иелә-бөгелә — рәв. Бер иелеп, бер тураеп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түгелү — 1. (Түгү) 2. күч. кит. Җиңел рәвештә язылу, әйтелү каләмнән сүзләр т. 3. күч. иск. Берәр җиргә бөтен массасы белән кинәттән ябырылып керү; агылу (кешеләр тур.) 4. рәв. ТҮГЕЛЕП – Җәелеп, иркенләп (сөйләшү тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
жеңгелік — зат. көне Жігітті қызбен кездестіргенде, ұрын барғанда жеңгеге берілетін сый сыяпат, кәде … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
иҗек — 1. Сүзнең аерым һава этәреше белән әйтелә һәм бер сузыктан яки сузык катнашкан берничә аваздан торган кисәге 2. иск. Иске ысул белән укытуда: гарәп сүзләрен иҗеккә аерып, нинди хәрәкә белән булуын әйтеп уку кәп өсте кә, ләм асты ли, мим өсте мә,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Гелиополис — ГЕЛІОПОЛИСЪ (нынѣ сел. Эль Матаріе), близъ Каира, развалины древн. города. Въ кампанію 1800 г., 24 янв., франц. и тур. уполномоченные, при посредничествѣ англ. адм. Сиднея Смита, подписали въ Эль Аришѣ конвенцію объ очищеніи фр зами Египта; франц … Военная энциклопедия
пассат — Гел бер юнәлештә озак вакыт исә торган җил – кайбер географик өлкәләргә хас … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Египетская экспедиция 1798—1801 г. — ЕГИПЕТСКАЯ ЭКСПЕДИЦІЯ 1798 1801 г. Наступившее затишье послѣ блестящ. успѣховъ Итал. кампаніи 1796 97 гг. не соотвѣтствовало политич. планамъ ген. Бонапарта. Ему нуженъ б. еще рядъ победонос. событій, к рыя поражали бы воображеніе націи и сдѣлали … Военная энциклопедия
тыш — I. 1. Берәр нәрсәнең өске, күзгә күренеп торган ягы; киресе: эч 2. Киемнең уң ягы, өске ягы; эчлек өстенә тегелгән тукыма. Мендәр, одеял һ. б. ш. әйберләргә кидерелә торган капчык сыман нәрсә; тышлык 3. Китап, дәфтәр һ. б. ш. ның өске ягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
коелу — 1. Түгелү, чәчелү (бөртекле, вак, таралучан кисәкләрдән торган әйбер тур.). Таралу, яву. Вак кисәкләргә ватылып чәчелү, сибелү 2. Күпләп өзелеп, аерылып, йолкынып төшү; түгелү, сибелү (яфрак, йон, чәч, җимеш, орлыклар һ. б.) 3. Күпләп төшү, төшеп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге